Studying at the ‘University of Pristina, Temporarily Located in Kosovska Mitrovica’

Onder moeilijke omstandigheden studeren Serviërs uit heel Kosovo aan de universiteit in Mitrovica. Lesmethoden zijn sterk verouderd, en docenten blijven steeds vaker weg bij de colleges. “Soms zaten we bij kaarslicht bouwtekeningen te maken.”

Right after the war in 1999, the first faculties of the Serbian University moved from Pristina to Mitrovica. They were relocated in old school buildings and abandoned factories. Mitrovica, 2009.

Jorie Horsthuis

Vanuit zijn hokje op de begane grond houdt de conciërge de boel goed in de gaten. Als een groepje studenten het slaapcomplex binnenkomt, kijkt hij op van zijn mini-tv om te zien of hij de gezichten herkent. Onbekende bezoekers moeten hun studentenkaart afgeven. Flessen cola en rode wijn – die samen het populaire drankje bambus vormen – moeten goed in de tassen zijn verstopt, want alcohol is hier verboden. “Als je als bezoeker om elf uur ‘s avonds nog niet bent vertrokken, komt de conciërge persoonlijk op de deur kloppen”, vertelt Rade, student Engels. “En om een uur ‘s nachts moeten alle bewoners die zijn uitgegaan weer binnen zijn. Als je na die tijd nog aan de deur komt heb je pech gehad. Dan moet je wachten tot zeven uur ‘s ochtends.”

Honderden Servische studenten wonen in de slaapcomplexen in Mitrovica, de etnisch verdeelde stad in het noorden van Kosovo. Ze komen uit de enclaves uit het hele land om hier te studeren, en gaan vaak alleen in het weekend naar huis. Een bed in een kamer kost rond de 900 dinar per maand, zo’n 10 euro. Niet duur, maar ook niet echt comfortabel. De slaapkamers zijn klein, de stapelbedden krakkemikkig, en de kasten onvoldoende groot om alle spullen in op te kunnen bergen. Altijd hebben de studenten andere studenten om zich heen, die zitten te kaarten, kletsen, bellen of zuipen. Rust bestaat hier niet, laat staan privacy.

Vlak na de oorlog in 1999 kwamen de eerste faculteiten van de Servische universiteit naar Mitrovica, de enige Kosovaarse stad waar toen nog Serviërs woonden. Verjaagd uit de hoofdstad Pristina, waar Albanezen na jarenlange onderdrukking door het Milosevicregime de universiteit hadden overgenomen, vestigden de faculteiten zich in oude school- en fabrieksgebouwen. Maar omdat de universiteit zich Universiteit van Pristina bleef noemen, ‘Tijdelijk Verplaatst naar Kosovska Mitrovica’, en zich niet wilde schikken in het beleid van het nieuwe Kosovaarse ministerie van Onderwijs, werd het bestaan van de universiteit internationaal niet erkend. De diploma’s die de studenten haalden waren niets waard.

‘Right after the war, the conditions at our faculty were bizarre’, says architecture student Dargoljub. ‘Because of electricity cuts, we didn’t have lights nor warmth. We were drawing maps wearing gloves.’

Jorie Horsthuis

“De omstandigheden waren bizar”, vertelt Dragoljub (28), die direct na de oorlog architectuur ging studeren in Mitrovica. “In mijn jaar zaten zes studenten, waarvan drie regulier. Sommige docenten stonden erop dat ze op de klassieke manier college zouden geven, maar de meesten gingen gewoon met ons om tafel zitten. Vaak was het ijskoud omdat de elektriciteit was uitgevallen en de verwarming het niet meer deed. Dan zaten we met onze handschoenen aan bij kaarslicht bouwtekeningen te maken.” Ondanks de praktische problemen werd er serieus gestudeerd. “Een paar docenten waren erg fanatiek”, zegt Dragoljub. “Die lieten ons de hele dag door tekenen, ook al was het koud en donker. En als we vroegen of we vandaag wat eerder naar huis mochten omdat het water over een half uur werd afgesloten en we zo graag nog even wilden douchen, dan schudden ze hun hoofd. ‘Niks mee te maken’, zeiden ze dan.”

Inmiddels is het bijna tien jaar later en zitten de studenten in de winter nog altijd met jassen en handschoenen aan in de collegebanken. “In al die jaren is er niks veranderd”, zegt een VN-medewerker in Mitrovica. “De studenten zijn de dupe van het politieke spel dat er wordt gespeeld. De lesmethoden zijn enorm verouderd en de professoren stammen nog uit de Milosevictijd. Omdat samenwerking met de Kosovaarse autoriteiten of de internationale gemeenschap pertinent wordt geweigerd, is het onderwijsniveau ver onder de maat gebleven.”

En de studenten? Die zijn inmiddels moe van de politiek. Sommigen gingen vorig jaar nog de straat op om te demonstreren tegen de door de Albanezen uitgeroepen onafhankelijkheid van Kosovo, maar de meesten bleven gewoon koffie drinken in de cafés. De jonge Serviërs filosoferen over een studie in het buitenland, of maken zich zorgen over de recente ontwikkelingen op hun universiteit. “Docenten blijven steeds vaker weg bij colleges”, vertelt een student. “Van de Servische regering kregen ze de afgelopen jaren een dubbel salaris uitbetaald omdat ze bereid waren in Kosovo te blijven lesgeven. Maar sinds januari dit jaar is hun loon teruggeschroefd. Laatst heeft een docent aan het begin van zijn college gezegd dat hij voor dit geld niet meer kan werken. Vervolgens heeft hij al zijn studenten naar huis gestuurd. We zijn bang dat andere docenten zijn voorbeeld zullen volgen.”

This article was published in Folia, the magazine of the University of Amsterdam, in 2009.